روایت آنچه در یك روز شهر فرنگ می گذرد.
نیره رضایی مطلق؛ در روزهایی كه فتیله برنامه‌های طنز تلویزیونی پایین كشیده شده و تجربه‌های موفق برنامه‌های جنگ‌گونه دهه هفتاد در تكرارهای اخیر دیده نمی‌شوند، برنامه «شهرفرنگ» در رادیو صبا توانسته شروع روز شنوندگانش را با لبخند همراه كند.
برای من، حضور در پشت صحنه و تهیه گزارش از یك برنامه رادیویی، به ویژه از جنس طنز، همیشه جذاب بوده است. وقتی قرار است سراغ یكی از پرشنونده‌ترین برنامه‌های رادیو بروی و آن هم با حضور 18 بازیگر رادیویی، طبیعی است كه كلی سؤال در ذهنت شكل می‌گیرد و مدام تلاش می‌كنی صدای شخصیت‌ها را با هنرمندانی كه گاهی چند شخصیت بازی می‌كنند تطبیق بدهی و تصویری كه از این سبك برنامه‌ها در ذهنت ساخته‌ای را عینی كنی.
كافی است یك بار شنونده رادیو صبا باشید و آن یك بار هم ساعت 9 صبح، در خودروی شخصی، تاكسی یا مكان عمومی باشد؛ آن وقت به جای فكر كردن به مشكلات و دغدغه‌های روزمره، غرق طنازی شخصیت‌هایی می‌شوی كه احتمالا هر روز با آن‌ها سروكار داری و حالا از زاویه طنز به رفتارهایشان نگاه می‌كنی.
برنامه صبحگاهی «شهرفرنگ» با به یاد آوردن این آدم‌ها، سهم لبخند و خنده را برای هر روز شنوندگانش محفوظ نگه می‌دارد.
بیا با ما بخند
برنامه «شهرفرنگ» رادیو صبا با شعار «با ما بخند»، یك جنگ نمایشی است كه هر روز ساعت 9 صبح، با نگاهی طنازانه به مسائل روز، به نقد موضوعات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. موفقیت این برنامه، با بیش از ده بازیگر كه هر كدام بخشی از بار طنز نمایشی را به دوش می‌كشند، در جسارت آن برای رك‌گویی و انتخاب سوژه‌هایش نهفته است. برنامه‌ای كه با اتكا به هنر صداپیشگان و روح خلاق نویسندگانش، مخاطبان پرشماری را همراه خود كرده است.
محل ضبط همیشگی برنامه، استودیوی شماره 8 است؛ بزرگ‌ترین استودیو معاونت صدا كه به دلیل امكانات فنی و وسعتش، اغلب مراسم و جشن‌های رادیو نیز در آن برگزار می‌شود و محل ضبط برنامه‌هایی مانند «صبح جمعه با شما» و «شهرفرنگ» است. در این استودیو، بازیگران رادیویی اجرای نقش‌ها را بر عهده دارند.
وقتی به استودیو می‌رسم، عوامل با وسواس و جدیت خاصی مشغول ضبط هستند. در هر آیتم، دو یا سه بازیگر حضور دارند و پس از گفتن نقش خود، از استودیو بیرون می‌روند تا نفر بعدی جایگزین شود. در این بین، هر از گاهی صدای خنده كه حاصل ضبط یك بخش طنز است، از داخل استودیو به گوش می‌رسد.
مجید آینه، صدابردار پیشكسوت رادیو و پای ثابت برنامه‌های نمایشی، نیز در استودیو مشغول كار است و با مهارت، تركیب صداها را كنترل كرده و آن‌ها را با افكت‌های مورد نیاز تلفیق می‌كند. از آنجا كه كلیت برنامه بر آیتم‌های متنوع مبتنی است، تعداد بازیگران نسبتاً زیادی برای ضبط آن به كار گرفته می‌شوند و همین موضوع فرصت مناسبی فراهم می‌كند تا من یك به یك سراغ عوامل بروم و با آن‌ها گفت‌وگو كنم.
ساجد قدوسیان، كارگردان:
شبیه صبح جمعه باشما نیستیم
ساجد قدوسیان، كه علاوه بر كارگردانی «شهرفرنگ»، كارگردانی و تهیه‌كنندگی «صبح جمعه با شما» را نیز برعهده دارد، پیشینه برنامه «شهرفرنگ» را به تولید برنامه «طنز و ترانه» مرتبط دانست و گفت: «به پیشنهاد حمیدرضا افتخاری، مدیر رادیو صبا، این برنامه با تغییر رویكرد و گنجاندن بخش‌های نمایشی به «شهرفرنگ» تبدیل شد.»
وی ساختار و مخاطبان برنامه را طیف جوان جامعه عنوان كرد و افزود: «از بازیگران تا نویسندگان برنامه، نسل جوانی هستند كه با نشاط و انرژی در برنامه حضور دارند و این حس شادابی و جوانی را به مخاطب منتقل می‌كنند.»
قدوسیان ادامه داد: «ضبط برنامه به صورت هفتگی است و در یك روز، تمام آیتم‌های نمایشی هفته را ضبط می‌كنیم. از این رو تلاش می‌كنیم به همه موضوعاتی كه مردم در طول هفته با آن‌ها درگیرند، از زاویه طنز انتقادی بپردازیم.» وی یادآور شد: «نوك پیكان انتقادات و نقد ما در برخی موارد مسئولان و در مواردی هم مردم هستند كه رفتار شهروندی‌شان را نقد می‌كنیم.»
این كارگردان «شهرفرنگ» را حاصل تلاش نویسندگان برنامه دانست و افزود: «حمید پارسا، سمیه نازنینی، فاطمه اعتمادی، بهاره نام‌اور، محمد شیخی، جواد ترك، معصومه پاكروان و خدیجه ابراهیمی متون را می‌نویسند. طراحی شخصیت‌ها بر اساس توانمندی‌های بازیگران صورت گرفته و نویسندگان، كه با این توانمندی آشنا هستند، فضاها را می‌آفرینند. البته تقسیم كاری هم بین نویسندگان وجود دارد؛ برخی نگارش موقعیت، برخی دیالوگ و برخی رویدادنویسی را برعهده دارند.»
قدوسیان در خصوص شباهت «شهرفرنگ» با «صبح جمعه با شما» گفت: «مخاطب ایرانی جنس طنز انتقادی صبح جمعه با شما را می‌پسندد و ذائقه‌اش با چنین طنزهایی كه حرف دلش را می‌زند، همخوانی دارد. برنامه «شهرفرنگ» هم وام گرفته از همان برنامه است. هرچند كارگردان هر دو برنامه خودم هستم، اما شنوندگان هر دو برنامه قبول می‌كنند كه تنها شباهت این دو به هم، محتوا و رویكرد طنز است؛ در فرم، ساختار و روایت، متفاوت‌اند.»
وی خاطرنشان كرد: «بیشتر تفاوت این دو برنامه در هدف‌گذاری مخاطب است. «شهرفرنگ» در نوع مخاطب، اجرا و فضا جوان‌تر است و مخاطب به‌روزتری دارد. مخاطب «صبح جمعه با شما»، نسل قدیم‌تر و نوستالژیك است؛ موضوعات مطرح شده نیز كلی‌تر و جدی‌تر هستند. حتی در چینش بازیگران هم در «شهرفرنگ» جوانان حضور دارند، اما «صبح جمعه با شما» بیشتر با پیشكسوتان بازیگری شناخته شده است. این اتفاق در حوزه نویسندگی هم رخ داده و نویسندگان، هنرمندان و بازیگران برنامه «شهرفرنگ» برخلاف «صبح جمعه با شما»، جوان هستند.»
قدوسیان با مثالی از تفاوت سوژه‌ها افزود: «اگر بخواهیم ماجراهای یك كاسب را در یك مغازه تعریف كنیم، آن مغازه در «صبح جمعه با شما» كله‌پزی است اما در «شهرفرنگ» مزون لباس، كه مسلماً داستان‌های پیرامون آن‌ها متفاوت است.»
وی همچنین عنصر موسیقی در هر دو برنامه را متفاوت دانست و گفت: «در «صبح جمعه با شما» موسیقی ریتمیك و ضربی با حضور نوازندگان قدیمی اجرا می‌شود، اما در «شهرفرنگ» بدون حضور نوازنده، از موسیقی آرشیوی پاپ و به‌روز استفاده می‌كنیم. ضمن اینكه «صبح جمعه با شما» یك روز در هفته با گزینش اخبار هفته ارائه می‌شود، اما در «شهرفرنگ» هر روز درباره موضوعات جاری هفته صحبت می‌كنیم و خبری از دستمان در نمی‌رود.»
قدوسیان در خصوص انتخاب بازیگران «شهرفرنگ» توضیح داد: «در این انتخاب دو نوع دیدگاه دارم. ابتدا توانایی فرد در نمایش و بازیگری برایم مهم است، به همین دلیل اغلب بازیگران برنامه برخاسته از تئاتر یا هنرهای نمایشی هستند. بخش دوم به نیاز برنامه برای رنگ‌آمیزی صدا و طیف‌های مختلفی از صداپیشه‌ها و بازیگران برمی‌گردد كه بتوانند شخصیت‌های متفاوتی ارائه كنند.»
آزاده شاهرخ مهر، تهیه‌كننده:
نمایش طنز را دوست دارم
آزاده شاهرخ مهر، تهیه‌كننده برنامه «شهرفرنگ»، خنده گرفتن از مخاطب ایرانی را كاری دشوار می‌داند. او پس از فارغ‌التحصیلی در رشته تهیه‌كنندگی از دانشگاه صداوسیما، فعالیتش را در رادیو نمایش آغاز كرد و به دلیل علاقه به كارهای نمایشی از سال 1399 به «شهرفرنگ» پیوست. شاهرخ مهر، كه پیش‌تر تهیه‌كنندگی برنامه‌های «عصر صبا»، «صبح صبا» و «صباهنگ» را در رادیو صبا برعهده داشته، هم اكنون تهیه‌كنندگی «هنرستان» را نیز در كنار «شهرفرنگ» مدیریت می‌كند.
وی درباره ساختار برنامه توضیح داد: محورهای نمایش‌ها مبتنی بر موضوعات روز و رویكرد رادیو صباست و در هر قسمت شخصیت‌های ثابت در مكان‌هایی مانند آرایشگاه، سوپرماركت، دندانپزشكی، مزون لباس، شركت، خبرگزاری «ایشنا»، شیرینی‌فروشی و دفتر هواپیمایی داستان خود را روایت می‌كنند. هر قسمت شامل هفت بخش نمایشی است كه موضوعاتشان متفاوت است؛ از صرفه‌جویی در انرژی و سبك زندگی گرفته تا همسایه‌داری، نوع پوشش و اخلاق شهروندی. آیتم‌ها نیز در طول هفته پخش می‌شوند و هر روز تكرار نمی‌شوند.
شاهرخ مهر درباره ماندگاری شخصیت‌ها گفت: این موضوع به بازخورد مخاطبان و كیفیت برنامه بستگی دارد و هر چند وقت یك‌بار با بازپیرایی، حذف و اضافه شخصیت‌ها، برنامه به‌روز می‌شود.
تهیه‌كننده برنامه همچنین به بخش طنزآهنگ اشاره كرد و توضیح داد كه تقریباً نیمی از برنامه با موسیقی همراه است. این آیتم‌ها جدا ضبط و پخش می‌شوند و ترانه‌ها متناسب با موضوع هر بخش انتخاب و اجرا می‌شوند. خوشبختانه این بخش‌ها از سوی مخاطبان با استقبال خوبی مواجه شده‌اند.
فریبا باقری مجری:
زبان طنز انتقادی را ترجیح می‌دهم
فریبا باقری، مجری و بازیگر برنامه «شهرفرنگ»، از گویندگان رادیو صبا نیز هست. او در این برنامه نقش مجری را دارد و به عنوان نخ تسبیح و رابط میان بخش‌های مختلف عمل می‌كند، ضمن اینكه در برخی بخش‌ها بازیگر نقشهای مختلف نیز است.
باقری درباره همكاری‌اش با «شهرفرنگ» گفت: «همكاری من با شاهرخ مهر دیرینه است و در بسیاری از برنامه‌ها با هم هستیم. ضمن اینكه ساجد قدوسیان هم كاملاً با كار آشناست و مهارت خود را برای تولید برنامه‌های آیتمی و نمایشی رادیو اثبات كرده است.»
وی با اشاره به ویژگی‌های برنامه افزود: «این برنامه تنوع ویژه و مخاطب خاصی دارد. طنازی بخشی از روحیه من است و دوست دارم با زبان طنز، انتقادی هم اگر هست، بیان شود.»
مریم خادم‌پور، بازیگر:
از گیجی كاشانی تا زرنگی‌های خانم منشی
مریم خادم‌پور، بازیگر شناخته‌شده برنامه «شهرفرنگ»، در نقش خانم منشی، معروف به زن كاشانی، حضور دارد. او اولین بار این شخصیت را در برنامه «صبح صبا» اجرا كرد و با توجه به موفقیت و استقبال مخاطبان، آن را به شخصیت‌های «شهرفرنگ» اضافه كردند.
خادم‌پور درباره زن كاشانی توضیح داد: «خانم كاشانی كمی گیج است و طنزی پنهان در رفتارهایش دارد.» او درباره نقش خانم منشی در خبرگزاری ایشنا نیز گفت: «در عین خنگی فكر می‌كند زرنگ است و در مقابل مدیرش شخصیت فخرفروشانه‌ای دارد و البته از سوی مدیرش هم حمایت می‌شود.»
این بازیگر در خصوص تجربه بازی در چند نقش در كارهای رادیویی افزود: «همه این نقش‌ها برایم جذاب است و البته كارگردانی حرفه‌ای آقای قدوسیان هم در این كار مؤثر بوده است. به نظرم انتخاب بازیگر و خلق شخصیت در این برنامه به درستی اتفاق افتاده و طراحی هر شخصیت براساس توانمندی‌شان بوده تا افراد هنر خود را به كار گیرند.»
سارا عرب پوریان، بازیگر:
شخصیت‌هایی كه به مرور كامل شدند
سارا عرب‌پوریان از ابتدای شكل‌گیری برنامه «شهرفرنگ» در میان عوامل حضور داشته و تاكنون چهار شخصیت را اجرا كرده است. او بیش از همه با نقش خانم شیركوهی، با اصالت یزدی، شناخته می‌شود.
عرب‌پوریان درباره این شخصیت توضیح داد: «شیركوهی لهجه غلیظ یزدی دارد و در یك شیرینی‌فروشی كار می‌كند و به نظر آدم دمدمی‌مزاج است، چون به‌تناسب مشتری‌هایش، اخلاقش تغییر می‌كند. البته فضای گفت‌وگویش با مشتری‌ها طنزآمیز است.»
وی همچنین درباره دیگر نقشهای خود افزود: «سه نقش دیگر هم دارم. پریا با خانواده‌اش است، كلاس رانندگی می‌رود و ساده و دوست‌داشتنی است. شخصیت سمانه خیاط‌خانه (مزون) دارد، سن و سالش بیشتر است و با مشتری‌ها خیلی خوب رفتار نمی‌كند. پرهام هم شخصیتی است كه با پدرش (با بازی آقای پارسی) حرف می‌زند و شیطنت دارد.»
این بازیگر رادیویی در مورد ارتباطش با شخصیت‌ها گفت: «همه‌شان را دوست دارم اما با خانم شیركوهی ارتباط بهتری برقرار كرده‌ام. ایده اولیه این نقش‌ها با كارگردان بود اما خودم آن را كامل كردم و به مرور هر كدام از این نقش‌ها را با خلاقیت و خیال خودم ساختم. اكنون در ذهن مخاطب جا افتاده، دارای شخصیت و باورپذیر است.»
حسن حسینیان بازیگر:
اسكندر، مردم‌دار است
حسن حسینیان بازیگر تئاتر و رادیوست كه در نقشهای كوتاه سینمایی و تلویزیونی ماندگار شده‌است. او شخصیت اسكندر را با تیپ مرحوم عزت‌الله مقبلی بازی می‌كند. اسكندر كه بقالی دارد آدم مردم‌داری است كه دوست دارد جنس ایرانی مرغوب دست مشتری بدهد. وی همچنین در مقابل خانم فروشنده (بازاریاب) هم با لهجه اصفهانی نقش مشتری را بازی می‌كند.
امیر پارسی، بازیگر:
صرفه جویی برایم مهم است
امیر پارسی، بازیگر محبوب تلویزیون كه با بازی در ماجراهای «عبدلی و اوستا» و ایفای نقش آمیرزا یا اوستای خسیس عبدلی به شهرت رسید در شهرفرنگ ایفاگر نقش آقا‌رحیم بقایی است كه خیلی دنبال صرفه‌جویی آب، برق و گاز است و در واقع در اداره و در منزل سفارش به صرفه‌جویی می‌كند. وی درباره این برنامه گفت: كارطنز رادیویی خیلی متفاوت است؛ چرا كه طنزپرداز باید ذائقه مخاطبش را بشناسد، دوم اینكه حس پشت كارش باشد و چیزهایی را كه می‌گوید به دل مخاطب بنشیند.
مریم باقری، بازیگر:
شخصیت‌هایی كه باورپذیرند
مریم باقری كه از رادیو سلامت به عنوان دستیار تهیه كارش را شروع كرده و سال‌هاست كه در رادیو نمایش حضور داشته، در شهرفرنگ چند نقش را بازی می‌كند. از خانم گروسی منشی دندانپزشكی كه كمی به گیجی می‌زند و كلمات فارسی را درست ادا نمی‌كند و مهماندار هواپیمایی كه خیلی با آدم‌ها ارتباط موثری ندارد تا دلارام دهه هشتادی در خیاط خانه و پسر بچه شیطون بلا شخصیت‌هایی هستند كه او باید به آن‌ها تنوع بدهد تا جذابیت‌شان را از دست ندهند.
سینا نیكوكار بازیگر:
حرف دل مردم را می‌زنیم
سینا نیكوكار بازیگر پیشكسوت رادیو نمایش هم در این برنامه در نقش آقای كارساز در مقابل جناب سروان را بازی می‌كند كه می‌خواهد خودش را از مسئولین جا بزند و كیسه‌ای برای خودش بدوزد اما هربار كارش گیر می‌كند و موفق نمی‌شود. او یك آژانس خبری هم دارد كه اسمش را خبرگزاری ایشنا گذاشته و دنبال بهانه گرفتن از مردم و سرك كشیدن در زندگی خصوصی آنهاست.
همایون عبداللهی، بازیگر:
بازپرس حساس به آقای درباری
همایون عبداللهی كارش را با دوبله شروع كرده و دوسالی است كه به جمع بازیگران شهرفرنگ پیوسته او در نقش آقای جایگزین كه بازپرس است سعی می‌كند مسائل روز جامعه را در اتاق تاریكش تحلیل كند و مو را از ماست بكشد بیرون ولی اغلب اشتباه می‌كند او بیشتر روی آقای درباری با بازی امیر قربانی متمركز است. همچنین در نقش همایون پسر تحصیل كرده‌ای كه در آرایشگاه آقای كیا كار می‌كند به آینده نیمه روشنش فكر می‌كند و دنبال ایده‌های نو است.
امیر قربانی، بازیگر:
از جنس زندگی مردم هستیم
امیر قربانی كه كارگردانی تئاتر خوانده و كارش را با رادیو نمایش شروع كرده پس از رادیو جوان، تهران و ایران اكنون در شهرفرنگ در نقش درباری خوش درخشیده‌است. آدمی از قشر ضعیف جامعه كه دنبال خوشبختی است اما اخر سر همه تقصیرها گردن او می‌افتد. او همچنین در نقش آقا بزرگ با لحجه مشهدی مخاطبان برنامه را راضی نگه داشته‌است.
ارسلان جولایی بازیگر:
نقش‌هایی كه در كنار ما زندگی می‌كنند
ارسلان جولایی بازیگر و صداپیشه‌ای است كه در این برنامه نقش دكتر دندانپزشك آرامش را در كنار خانم گروسی بازی می‌كند. او همچنین نقش سرباز را در كلانتری با لحجه اصفهانی بازی می‌كند كه به خواندن كتاب‌های روانشناسی زرد علاقه‌مند است و می‌خواهد خوانده‌هایش را در كلانتری پیاده كند. به گفته جولایی او در خبرگزاری ایشنا هم نقش بیرجندی را برعهده دارد. وی در خصوص این نقش‌ها گفت: این تیپ‌ها نماینده قشر‌های مختلفی از جامعه هستند و حتما ما به‌ازای بیرونی آن را در زندگی دیده‌ایم.
فرهاد بشارتی، بازیگر:
آرایشگر شهرفرنگ
فرهاد بشارتی بازیگر سریال «دنیای شیرین دریا» كه این روزها بیشتر در رادیو فعال است، نقش كیا آرایشگر را در «شهرفرنگ» برعهده دارد. او برادر زن آقای بقایی(امیر پارسا) هم هست اما یك شاگرد دارد كه نقشش را همایون عبداللهی بازی می‌كند و اتفاقات میان این دو در مقام شاگرد و اوستا موجبات طنز را فراهم می‌كند. بشارتی بدون اینكه در این برنامه تیپ خاصی بگیرد با همان ته لحجه گیلكی‌اش این شخصیت ثابت را به سرانجام رسانده است.
خنده و نشاط روی موج صبا
در كنار این بازیگران، «شهرفرنگ» با چند بازیگر دیگر هم همراه است. انبوه نقش‌ها با توانایی بازیگرانش فضای مفرحی را بوجود آورده است و شاید وجود همین تنوع در بازی‌های بازیگران و چهره های شناخته شده در عرصه بازیگری به این برنامه ارزش بیشتری داده است تا بازیگرانش بدون هیچ ادعایی در طنزپردازی سهم مهمی از طنز این شبكه را برعهده بگیرند. از مینا نوروزی‌فر بازیگر شناخته شده‌ای كه نقش مادر پرهام را در «شهر فرنگ» برعهده دارد و در انبوه نقشهای درخشانش هنوز هم او را با «دنیای شیرین دریا»، به یاد می‌آوریم. از كسری نیك آذر كه سه نقش دایی پدرام عمو پدرام، آقای پیگیر و خبرنگار خبرگزاری ایشنا را بازی می‌كند و پریسا صدایی آذر كه نقش سولماز خواهد آقا اسكندر را بازی می‌كند تا ماهرخ سالاری كه علاوه بر نقش پری دختر عمه پریا (سارا عرب پوریان)، به عنوان فروشنده تلفنی لبخند را به لبان مخاطبان می‌آورد. یك روز پرتلاش برای شهرفرنگی‌ها همین طور شكل می‌گیرد. انگار كه هر كدام از این بازیگران دغدغه‌هایشان را پشت در استودیو می‌گذارند و متن به دست منتظرند كه با خواندن نقش آن روزشان لبخند را به لب شنوندگان رادیو صبا بیاورند. آن‌ها سعی می‌كنند با بهره‌گیری از موضوعات روز، حتی تلخی‌های روزگار را با زبان طنز بیان كنند و خنده بر لب مخاطب بیاورند.
